هفت. شناخت امت‌ها با پیشوایشان

(یَوْمَ نَدْعوا کُلَّ أُناسٍ بِإمامِهِمْ فَمَنْ أُوتِیَ کِتابَهُ بِیَمیِنِهِ

فَأَُولئِکَ یَقْرَؤُنَ کِتابَهُمْ وَ لا یُظْلَمُونَ فَتیلاً)؛  [48]

«یاد کن روزی را که هر گروهی را با پیشوایشان فرا

می‌خوانیم.پس هر کس کارنامه‌اش را به دست راستش

دهند، آنان کارنامه خود را می‌خوانند و به قدر نخ هستة

خرمایی به آنان ستم نمی‌شود.

تفسیر آیه:

خداوند متعال در ابتدای آیه به مسألة بسیار مهم رهبری

و نقش تعیین کننده آن در سرنوشت انسان‌ها پرداخته،

می‌فرماید: ‌روز قیامت هر گروهی را با امام و رهبرشان

می‌خوانیم (یَوْمَ نَدعوا کُلَّ اُناسٍ بِاِمامِهِمْ). مراد آیه این

است که انسان‌ها هر رهبر و پیشوایی را در زمان خود

برگزینند، در روز قیامت همراه او خواهند بود. اگر آنان رهبری

 پیشوای دینی (پیامبر یا جانشین او) را در زمان خود بپذیرند،

با او محشور خواهند شد و اگر رهبری شیطان و پیشوایان

گمراهی را انتخاب کنند، همراه آنها خواهند بود. پس در هر

زمان هم امام نور وجود دارد و هم امام نار و هر کس امامت

هر کدام را برای خویش برگزیند، در روز قیامت با او خواهد بود.

چنین تعبیری در عین اینکه یکی از اسباب تکامل انسان را بیان

 می‌کند، به او نیز هشدار می‌دهد که در انتخاب رهبر دقت

لازم را داشته باشد و راهبری اندیشه و برنامة زندگی خود را

به دست هر کس نسپرد. او باید بداند رهبر در نوع عملکرد

آدمی، تأثیر گذار بوده، او را در روز قیامت در صف «اصحاب

یمین» (افرادی که نامة عمل آنان به دست راست‌شان داده

 می‌شود) و یا درگروه «اصحاب شمال» (افرادی که نامه عمل

 آنها به دست چپ شان داده می‌شود) قرار می‌دهد

تأویل آیه:

از این آیه شریفه استفاه می‌شودکه در هر زمانی، باید امام

نور و پیشوای آسمانی باشد تا در روز قیامت، مردم زمان او

با وی محشور شوند. توجّه به این نکته بایسته است که

رسول اکرم«صلّی الله علیه و آله و سلّم» آخرین پیامبر

 الهی بود و از طریق عامه (اهل سنت) و خاصه (شیعه)

از آن حضرت نقل شده که بعد از من دوازده نفر خلیفه و

جانشین هستند. در روایات نخستین آنها امام

علی«علیه السّلام» و آخرین‌شان امام مهدی«علیه السّلام»

معرفی شده است. از مطالب یاد شده به دست می‌آید که

یکی از مصادیق امام در این آیه امام مهدی«علیه السّلام» 

است.

کلینی (رضوان‌الله‌علیه) از فضیل بن یسار نقل می‌کند:

«سَألتُ اَبا عبدِالله«علیه السّلام» عَنْ قَولِ الله تبارَکَ وَ

تعالی( یَومَ نَدعوا کُلَّ اُناسٍ بِاِمامِهِمّ ) ؟ فقالَ: یا فُضیل ا

ِعرِفْ اِمامَکَ لَمْ یضُرُّکَ تَقَدَّمَ هَذَا الاَمر أو تَأَخََّرَ وَ مَنْ

عَرَفَ اِمامَهُ ثُمَّ ماتَ قَبلَ اَنْ یَقُومَ صاحِبُ هذَا الاَمرِ کانَ

بِمَنزلةِ مَنْ کانِ قاعداً فِی عَسکَرِهِ لا بَل بِمَنزَلَةِ مَنْ قَعَدَ

 تَحتَ لِوائِهِ»؛[49]

از امام صادق«علیه السّلام» دربارة آیه شریفة نَدعوا

کُلَّ اُناسٍ بِاِمامِهِمْ پرسیدم، حضرت فرمود: ای فضیل!

امامت را بشناس. پس به درستی که اگر امامت را

شناختی به تو ضرر نمی‌رسد که این امر (زمان فرج و

قیام) جلو بیفتد یا به تأخیر. کسی که امامش را بشناسد

 و پیش از قیام صاحب الامر از دنیا برود، مانند کسی

است که در لشکر حضرت قرار دارد. نه، بلکه مثل کسی

 است که در زیر پرچم آن حضرت باشد.

اینکه حضرت، کلمه« امام» را به صورت مفرد می‌آورد و

از ضمیر مخاطب استفاده می‌کند، به دست می‌آید که

 هر چند معرفت همة امامان لازم است؛ ولی معرفت و

شناخت امام زمان، جایگاه ویژه‌ای دارد و انسان باید

توجّه خاصی به او داشته باشد. لازمه این بیان، این است

که امام، باید در هر زمانی باشد، در روایتی دیگر

 امام«علیه السّلام» چنین می‌فرماید:

«فَمَنْ عَرفَ اِمامَهُ کانَ کَمَنْ کانَ فِی فُسطاطِ المُنْتَظَر

«علیه السّلام»»؛[50]

پس، کسی که امامش را بشناسد، مانند کسی که در

 خیمه منتظر(امام) باشد.

از این بیان استفاده می‌شود که امام صادق«علیه السّلام» 

در معرفی امام منتظر ـ به عنوان یکی از مصادیق امام در

 آیه شریفه ـ عنایت ویژه‌ای دارد و روایت پیشین را به قیام

صاحب الامر ربط می‌دهد.[51]

چند نکته:

در این روایات نسبت به«معرفت امام» توجهی ویژه شده

و وظیفه اصلی و مهم هر فرد، شناخت امام زمان دانسته

 شده است.

1. در اهمیت معرفت می‌توان گفت:‌ آدمی موجودی دارای

 اختیار و اراده و در نوع انتخاب خود آزاد و مستقل است.

لازمة انتخاب، وجود راه‌های متعدد است.برای انتخاب راه

صحیح و رسیدن به هدف نهایی و کمال مطلوب، به معرفت

 و شناخت درست و کامل نیاز است. شناخت نادرست یا

ناقص، باعث می‌شود راهی نامناسب انتخاب و پیموده

شود که به سرانجام نیک، پایان نمی‌پذیرد.

2- در میان شناخت‌ها، معرفت امام اهمیت ویژه‌ای دارد؛

چرا که خداوند سرپرستی امور انسان‌ها را به عهده امام

 گذاشته است. آنان نیز باید پیرو و فرمان بردار او باشند و

زمام امور و زندگی خود را به دست او داده و حول محور او

بچرخند. در این صورت طبیعی است که انسان باید بداند

 اختیار زندگی خویش را به دست چه کسی می‌سپارد.

3.«معرفت امام» باعث می‌شود که انسان با وظیفة خود

در زندگی آشنا شده و به آنچه امام از او بخواهد، عمل کند.

اطاعت امام، اطاعت از خداوند است: (اَطِیعُوا الله وَ اَطیِعُوا

 الرَّسولَ وَ اُولِی الاَمْرِ مِنْکُمْ) [52] چنین کسی در راه

بندگی خدا گام می‌نهد و از چیزی نمی‌ترسد و چیزی نیز

به او آسیب نمی‌رساند؛ چرا که خداوند عهده‌دار او است: 

(اللهُ وَلیُّ الَّذینَ آمَنُوا)[53]

4. پاداش این فرد، همانند ثواب کسی است که در

لشکر حضرت حاضر بوده و از یاران آن بزرگوار است.

-------------------------------------------------------------------

[48] .اسراء(17)، آیه 71.

[49] . کافی، ج1، ص 371، ح 2.

[50] . کافی، ج1، ص372، ح 7.

[51] .این روایتها در کتاب‌های متعددی نقل شده است؛

ر.ک: معجم احادیث الامام المهدی«علیه السلام»، ج5، ص 231.

[52] . نساء(4)، آیه 59.

[53] .بقره(2) آیه 257.