نه. قیام قائم

(سَنُریهِمْ آیاتِنا فِی الْآفاقِ وَ فی انْفُسِهِمْ حَتّی

یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنََّهُ الْحَقُّ أَوَ لَمْ یَکْفِ بِرَبِّکَ أَنَّهُ عَلی

کُلِّ شَیءٍ شَهیدٌ)  [58]

« به زودی نشانه‌های خود را در افق‌های گوناگون

و در دل‌های آنان، بدیشان خواهیم نمود، تا برایشان

 روشن گردد که او خود حق است. آیا کافی نیست

که پروردگارت، خود شاهد هرچیزی است؟

تفسیر آیه:

خداوند متعال در این آیه می‌فرماید: ما به زودی

 آیات و نشانه‌های «آفاقی» و «انفسی» را به آنان

 نشان می‌دهیم تا روشن شود که حق کدام است.

 در اینجا چند احتمال وجود دارد:

1.      نشانه‌های «آفاق» می‌تواند آفرینش خورشید

و ماه و ستارگان و انواع موجودات زمینی با نظام

 دقیق آنها و نشانه‌های «اَنفُس» آفرینش

دستگاه‌های مختلف در درون بدن باشد.

2.     منظور از نشانه‌های «آفاقی»، پیروزی‌هایی

است که در آینده نصیب مسلمانان در میدان‌های

 مختلف جنگ و گسترش اسلام در مناطق گوناگون

جهان می‌شود؛ و منظور از نشانه‌های «انفسی»

نشانه‌هایی است که به مشرکان مکه نشان

داده شد؛ مانند پیروزی مسلمانان در جنگ.

3.     مراد از نشانه‌ها، غلبة دین حق( اسلام) بر دیگر

 ادیان باشد.

تأویل آیه:

در روایات متعددی از حق، به قیام و خروج امام

مهدی«علیه السّلام» تأویل شده است. ابوبصیر گوید:

«قُلتَ لَهُ (ابی عبدالله«علیه السّلام») حَتّی یَتَبَیَّنَ

 لَهُم اَنّهُ الحَقُ قالَ: خُروجُ القائِمِ هُوَ الحَقُّ مِن عِندالله

عزَّوَجلَّ یَراهُ الخَلقَ لابُدَّ مِنه»[59]

از امام صادق«علیه السّلام» پرسیدم: (مراد خداوند

 از) حَتّی یَتَبَیَّنَ لَهُم اَنّهُ الحَقُ چیست؟ فرمود:

«خروج قائم حقی است از طرف خدا، خلق او را

 می‌بینند و چاره‌ای از آن نیست».

ابوبصیر همین روایت را از امام باقر«علیه السّلام» 

نقل کرده است.[60]

نکته: حق و حقیقت امری است که گذر زمان و حوادث

روزگار آن را از بین نمی‌برد، بلکه خدا می‌خواهد آن

 را آشکار کند تا مردم بدانند، فرجام کار در نهایت با

راستی و درستی است و تجلّی کامل این بروز و

ظهور، با قیام حضرت مهدی«علیه السّلام» است.

ده. علامت قیام

(فَاِذا نُقِرَ فِی النّاقُور)؛[61] «پس چون در صور دمیده

می‌شود».

تفسیر آیه:

«ناقور» به معنای کوبیدن است که به سوراخ کردن

 می‌‌انجامد. به شیپوری که صدای آن گوش انسان

 را سوراخ کرده و در مغز فرو می‌رود نیز«ناقور»

می‌گویند. این جمله کنایه از «نفخ صور» است.

از آیات و روایات مختلف استفاده می‌شود که دوباره

در صور دمیده می‌شود: نخست در پایان دنیا و آن

 صدای مرگ است و دومی در آغاز رستاخیر و آن

صدای بیداری است. این صدا به گونه‌ای است که

 سراسر جهان را فرا می‌گیرد و همة مردم آن را

می‌شنوند.

تأویل آیه:

هر چند این آیه به «نفخ صور قیامت» تفسیر

 شده است؛ ولی در بعضی از روایات، این آیه

به الهام و اذن خدا به قیام امام مهدی«علیه السّلام» 

تأویل شده است:

«عَنْ مُفَضَّلِ بنِ عُمَر عَنْ اَبی عبدالله«علیه السّلام» 

فِی قَولِ اللهِ عزَّوَجلَّ ( فَاِذا نُقِرَ فِی النّاقُور)؟ قالَ: اِنَّ

مِنّا اِماماً مُظَفرَّاً مُستَتِراً فَاِذا اَرادَ الله عَزَّ ذِکرُه اِظهارَ

 اَمْرِه، نَکَتَ فِی قَلبِه نُکتةً فَظَهَرَ فَقَامَ بِاَمرِاللهَ تَبارَکَ وَ

 تعالی»[62]

چند نکته:

1.     حرکت ویژه نیاز به اذن خاص دارد و انسان در هر

زمان باید پیرو و مطیع دستور مولا باشد. امام

مهدی«علیه السّلام» نیز برای ظهور تابع اذن

و اجازة خداوند است. و تا زمانی که صور دمیده

نشده، باید حرکت عادّی ادامه یابد و تا اذن داده

نشود، نباید قیام نهایی حضرت صورت گیرد.

2.     حرکت باید براساس خواست و اوامر خدا باشد و

 تفسیر به رأی و اظهار نظر و برخورد بیرون از

چهارچوب مقررات دین و فرمان‌ الهی، پذیرفته

نیست.

یازده. اجتماع یاران

(وَ لِکُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلّیها فَاسْتَبِقوُا الْخیراتِ اَیْنَ ما

تَکُونُوا یَأتِ بِکُمُ اللهُ جَمیعاً إنَّ اللهَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیر)[63]

«و برای هر کس قبله‌ای است که روی خود را

به آن (سوی) می‌گرداند، پس درکارهای نیک بر

 یکدیگر پیشی گیرند. هر کجا که باشید، خداوند

 همگی شما را (به سوی خود باز) می‌آورد، در

حقیقت خدا بر همه چیز توانا است».

تفسیر آیه:

این آیه مربوط به واقعة عجیب و مهم «تغییر قبله»

است. قبلة مسلمانان در آغاز، بیت المقدس بود و

 آنان به سوی این مکان شریف نماز می‌گزاردند تا

 اینکه دستور تغییر قبله در سال اول هجرت صادرشد

 و مؤمنان موظّف شدند تا به سوی کعبه بایستند و

 نماز بخوانند. این کار بر یهودیان گران آمد و آنان درباره

 تغییر قبله، هیاهو و سر و صدا به راه انداختند! خداوند

 برای پاسخ‌گویی، به یک قاعده و قانون مهم اشاره دارد

 که برای هر طایفه و گروه، قبله و جهت خاصی از سوی

 خداوند تعیین شده که آنان باید به آن سمت، روی خود

 را بگردانند.

بحث قبله از ارکان اصلی یک دین (مانند توحید و معاد)

نیست که قابل تغییر نباشد؛ بلکه از فروع آن به شمار

می‌رود و براساس مصلحت می‌تواند دچار تغییر گردد.

 بنابراین، مردم به جای پرداختن به این امور فرعی و

گفت‌وگوهای بیهوده، به سوی نیکی‌ها و خوبی‌ها روی

 آورند و در انجام آنها از یکدیگر پیشی بگیرند؛ چرا که

آنچه برای آنان می‌ماند و باعث رشد و کمال می‌شود،

 همین اعمال خوب است.

انسان‌ها باید بدانند که هر کجا باشند، خداوند آنان را

حاضر می‌کند و قطعاً از آنها سؤال خواهد کرد. چنین

نیست که نیک کرداران و بد کرداران یکسان باشند و

 اعمال آنان حساب رسمی‌ نشود. خداوند قادر مطلق

 است و بر هر کاری قدرت دارد و اجتماع مردم و باز

خواست آنان بر او دشوار و بیرون از قدرت او نیست.

تأویل آیه:

ظاهر آیه هر چند گویای وجود قیامت کبری و اجتماع

مردم در صحرای بزرگ محشر و برقراری دادگاه عدل

است؛ ولی در روایات متعددی جملة اَینَما تَکونوا یَأتِ

بِکُم اللهُ جَمیاً به اصحاب امام مهدی«علیه السّلام» 

تأویل شده است. کلینی در کتاب روضة کافی چنین

 نقل می‌کند:

«عَنْ اَبی جَعفَر«علیه السّلام» فِی قُولِ الله عزَّوَجَلَّ:

 (فَاستَبِقوا الخَیرات أینَما تَکونوا یَأتِ بِکُمُ اللهُ جمیعاً) قالَ:

 الخَیراتُ اَلوِلایة وَ قَولُه تَبارکَ و تَعالی: ( أینَما تَکونوا یَأتِ

 بِکُمُ اللهُ جمیعاً) یَعنِی اَصحابَ القائِمِ الثَلاثِمِائه و

 البضعةَ عَشَر رَجُلاً، قالَ: وَ هُم وَ اللهِ الاُمَةُ المَعدوُدَةُ قال:

یَجتَمِعُونَ وَ اللهِ فِی ساعَةٍ واحدَِةٍ قُزعُ کَقَزَعِ الخَریفِ»[64]

امام باقر «علیه السّلام» در مورد قول خداوند

فاستبقوا... فرمود: مراد از خیرات «ولایت» است و

قول خداوند اینما تکونوا... منظور اصحاب

امام قائم«علیه السّلام» هستند که 313 تن می‌باشند.

به خدا سوگند! منظور از«اُمة معدودة» آنان هستند

حضرت فرمود: به خدا سوگند! همگی در یک ساعت

 جمع می‌شوند، مانند پاره‌های ابر پاییزی که بر اثر تند

باد جمع و متراکم می‌گردد.

----------------------------------------------------------------------------------

[58] . فصلت(41)، آیه 53 .

[59] . کافی، ج 8، 575، ص 381.

[60] .نعمانی، الغیبة، باب 14، ح 40.

[61] .مدثر(74) آیه 8.

[62] . کافی، ج1، ح 30، ص343.

[63] . بقره(2)، آیه 148 .

[64] . کافی، ج 8، ص 313، ح 487.