«وراثت زمین» طبق آیه شریفه به انسان‌هایی خواهد رسید که

دارای دو صفت بسیار مهم باشند:

 1- «عبد خدا» بوده و هیچ استقلالی برای خود قائل نیستند.

همه وجودشان را برای خدا قرار داده‌اند و مُهر عبودیت بر

پیشانی‌شان می‌درخشد. اینان به مرز ایمان و توحید واقعی

رسید‌ه‌اند و همه چیز را در شعاع وجود او و برای او و به

سوی او می‌بینند.

 2- «صالح» و شایسته بوده و لیاقت بهره‌برداری را دارا هستند.

         برخی بر این باورند که تفسیر آیه، مربوط به حضرت

         مهدی «علیه السّلام» است وحتی اگر در روایتی، به آن

حضرت اشاره نشده بود، باز هم آیه حکومت او را مطرح می‌کند،

زیرا:

 1- قیام جهانی حضرت مهدی«علیه السّلام» یکی از امور مسلّم

 در معارف اسلامی است.

2- بیان خداوند در آیه، به صورت وعده است؛ یعنی، وعده داده

که زمین در اختیار بندگان صالح قرار می‌گیرد. «کَتَبَ» در

اصطلاح از امری حتمی و قطعی حکایت دارد. در مفردات

راغب، آمده است:‌از حکم امضا شده واز اثبات، به کتابت

تعبیر می‌شود شیء ابتدا به ذهن می‌آید و مورد خواست

انسان قرار می‌گیرد، سپس به گفت‌وگو می‌گذارد و پس

از تصویب و پذیرفتن، برای عملی شدن ثبت و مکتوب می‌شود.

3- کلمة «ارض» در آیه، سراسر کرة زمین را شامل می‌شود

 و این فقط در زمان ظهور امام زمان (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) تحقّق

خواهد یافت.

4- «ارث بردن» یعنی اینکه وارث در نحوه استفاده از مال

و  همة منافع آن، اختیار کامل داشته باشد و چنین

استفاده‌ای از منافع زمین، تنها در زمان ظهور برای

«بندگان صالح» فراهم است.

5- البته، عده‌ای دیگر این برداشت را نمی‌پذیرند؛ بلکه معتقدند:

آیه عام است و در هر زمان امکان دارد عده‌ای از «بندگان

صالح» خدا زمین را به «ارث» ببرند؛ هر چند محدوده‌ای

معین وکوچک از زمین را در اختیار داشته باشند و یا

برقراری حکومت دینی، بتوانند از منافع شان بهره‌ ببرند.

با این همه، حکومت امام زمان«علیه السّلام» مصداق کامل

 و تمام این آیه شریفه است. امام باقر«علیه السّلام» می‌فرماید:

«و قوله (وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکر) قال: اَلکُتُبُ کُلُّها

ذِکر، (و أَنَّ الْأَرضَ یَرِثُها عِبادیَ الصّالِحون) قال: اَلْقائمُ«علیه السّلام»

 وَ اَصحابُه»؛[38]

مراد از کلمه «ذکر» در «وَ لَقَدْ کَتَبْنا...» همة کتاب‌های

(پیامبران) است. و مراد از «اَنْ الارضَ...» قائم«علیه السّلام» و یاران

او می‌باشد. از روایت بالا استفاده می‌شود که این

وعدة الهی در همة کتابهایآسمانی بیان شده است.

با نگاهی کوتاه به زندگی و آرمان‌های انسان‌ها از آغاز تا کنون،

به روشنی در‌می‌یابیم که یکی از بزرگ‌ترین آرزوها و خواسته‌های

همه پیامبران و اولیاء و انسان‌های طالب حق و آزاد اندیش، برپایی

جامعه توحیدی و حکومت بر پایة فرمان‌های آسمانی و عدالت گستر

 الهی است تا در پناه آن با دستیابی عادلانه و صحیح بر منافع و

منابع موجود،  انسان‌ها به سعادت ممکن و بالندگی و رشد روز

افزون و کسب درجات کمال در خور شأن خویش برسند. روشن

 است که این امید و آرزو زمانی محقق می‌گردد که حاکمی عادل،

 کاردان و توانا، در رأس آن قرار گیرد و خود را موظّف به انجام

فرمان‌های الهی بداند. اینک ما در عصری به سر می‌بریم که تنها

و تنهااین امید، از آخرین خورشید هدایت و امامت انتظار می‌رود،

او که نامش درکلام پیامبر«صلّی الله علیه و آله و سلّم» و

معصومین(علیهم السلام) و به حدّ «تواتر» و یقین بیان شده و

جای تردید در این زمینه وجود ندارد.*با توجه به ذیل آیه «وعد الله» از این آیه

نیز وجود امام زنده حاضر استفاده می‌شود.

چهار. وراثت و پیشوایی مستضعفان، خواست خدا

(وَ نُریدُ أنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذینَ اسْتُضْعِفوا فِی الْأرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئمةً

وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارثین)[39] 

«و می‌خواهیم کسانی که در آن سرزمین فرو دست شده بودند، منت

نهیم و آنان را پیشوایان(مردم) گردانیم و ایشان را وارث (زمین)کنیم.

این آیه مربوط به داستان حضرت موسی«علیه السّلام» است.

 خداوند می‌فرماید: موسی«علیه السّلام» در عصری به دنیا آمد

و بزرگ شد که فرعون طغیان کرده و ادعای ربوبیت داشت. او

بنی اسرائیل را به استضعاف کشانده و دستور قتل فرزندان آنان

را داده بود و می‌خواست آنها را نابود کند، در حالی که اراده

خداوند چیز دیگری بود. او می‌خواست بر آنان منت گذارد و آنان

را پیشوا قرار دهد تا پس از سالها، پیشوا و وارث در زمین باشند

 پس از آن که زمین در دست دیگران بود، و آنان را در زمین مکنت

دهد و حکومت قوی و پابرجا به آنان ارزانی دارد تا بتوانند از آن

استفاده کنند. هر چند ظاهر آیه بیان یک قسمت از حوادث روزگار

قوم بنی‌اسرائیل و حضرت موسی«علیه السّلام» است؛ ولی‌

می‌دانیم که خداوند از گفتن این داستان‌ها هدف دارد و

گویا می‌خواهد بگوید: مستکبران و زورمدارن ادامه حیات

و حکومت خود را در استثمار مستضعفان می‌دانند و به دنبال

 آنند که به گونه‌ای از آنان بهره کشی کنندو در نهایت آنها

را از هستی و حیات مناسب محروم سازند؛ ولی ارادة خداوند

برخلاف خواست قدرتمندان است و به بندگان خود کمک

می‌کند. لذا در اینجا از فعل مضارع بهره گرفته که دلالت به

 استمرار دارد و می‌گوید: ارادة دائمی و سنت ما چنین است

 که به مستضعفان (لایق) کمک کنیم.

این آیه بشارتی برای همة حق پرستان و عدالت خواهان که

حکومت ظلم و جور دائمی نیست و در نهایت، پیروزی برای رنج

دیدگان خواهد بود. بیشتر از هر چیز دیگر، این آیه، به حکومت

جهانی و انقلاب نورانی حضرت مهدی«علیه السّلام» مربوط

می‌شود و قیام امام زمان«علیه السّلام»، مصداق کامل و تمام

آن قرار می‌گیرد. امام علی«علیه السّلام» درباره این آیه فرمود:

«هُمْ آلُ مُحَمَّد یَبْعَثُ اللهُ مَهدِیَهم بَعدَ جَهْدِهِم فَیَعِزُّهُم وَ

یَذِّلُ عَدُوَّهُم»؛ [40]

این افراد خاندان پیامبرند که خداوند مهدی آنان را... برمی‌انگیزد و

به آنان عزت می‌دهد و دشمنانشان را خوار و ذلیل می‌سازد.

خداوند در آیه، تعبیر «منت» را آورده و این نشانة عظمت

و بزرگی این مسأله است، چرا که خداوند در موارد خاصی ـ

 مانند فرستادن پیامبران ـ تعبیر منت آورده است:

(لَقَدْ مَنَّ اللهُ عَلی الْمؤمِنینَ اِذْ بَعَثَ فِیهِم رَسولاً)؛[41]

«به راستی خداوند بر مؤمنان منت نهاد که در میان آنان رسولانی

برانگیخت» بنابراین، ارادة الهی بر این است که مظلومان و محرومان،

بر جباران و ستمگران غلبه کرده و وارث زمین و صاحب

اختیار آن شوند و با برپایی حکومت عدل، رهبری همیشگی

بشریت را بر عهده گیرند و این اراده خدا تخلف ناپذیر است.

شیخ صدوق (رضوان‌الله‌علیه) در «کمال‌الدین» روایات ولادت

آن حضرت را نقل کرده است. طبق این روایت، هنگامی که

حضرت به دنیا آمد، ابتدا به یگانگی خداوند و رسالت

پیامبر«صلّی الله علیه و آله و سلّم» و ولایت ائمه اهلبیت 

علیهم‌السّلام شهادت داد و سپس آیه یاد شده را تلاوت فرمود.[42]

*با توجه به ذیل آیه «وعده الله...» وجود امام زنده نیز استفاده

می‌شود؛ چرا که هر حکومتی رهبری زنده و حاضر می‌خواهد.

------------------------------------------------------------------------------------------

[38]  .مجمع البیان، ج4، ذیل آیه.

[39] .قصص(28)، آیه5.

[40] . شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص 184.

[41] . آل عمران (3)، آیه 164.

[42] . کمال‌الدین و تمام النعمة، ج 2، باب 41، ح 1 و 2 .